İş Hukuku

İş hukuku, işçi ile işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatının dengeli ve adil biçimde işlemesini amaçlayan bir hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, hem bireysel iş ilişkilerini hem de toplu iş ilişkilerini kapsamına alır. İşçilerin haklarını korurken işverenin de işletme faaliyetini sürdürebilmesini dengelemeyi hedefler.

İş hukuku, temel olarak şu alanlarda uygulanır:

• İş sözleşmesi ve işe giriş süreci

• İşçi ve işverenin hak ve yükümlülükleri

• Ücret, fazla mesai, yıllık izin, resmi tatil ücretleri

• İş kazası ve meslek hastalığı

• İşe iade davaları ve haksız fesih

• Kıdem ve ihbar tazminatı

• Mobbing (psikolojik taciz) ve ayrımcılık yasağı

• Sendikalar, toplu iş sözleşmeleri, grev ve lokavt

İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında yapılan ve tarafların karşılıklı hak ve borçlarını belirleyen temel belgedir. Yazılı yapılması zorunlu olan bu sözleşmede çalışma süresi, ücret, görev tanımı ve diğer şartlar açıkça belirtilmelidir. Sözleşmenin eksik veya işçiyi mağdur edici şekilde hazırlanması, ileride hukuki uyuşmazlıklara sebep olabilir.

İşten çıkarmalarda, işverenin geçerli veya haklı bir neden göstermesi gerekir. Keyfi olarak yapılan fesihler, işçi tarafından dava konusu edilebilir. Özellikle işe iade davası, iş güvencesine sahip işçiler açısından etkili bir koruma sağlar. İş mahkemelerinde açılan bu davalar sonucunda işçinin işe dönmesi ya da tazminat kazanması mümkündür.

Kıdem ve ihbar tazminatı, işçinin belirli bir süre aynı işverene bağlı çalıştıktan sonra, işten çıkışı belirli koşulları taşıyorsa hak kazandığı tazminatlardır. Kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için belirli bir brüt maaş üzerinden hesaplanır. İhbar tazminatı ise fesih öncesinde gereken bildirimin yapılmaması durumunda gündeme gelir.

Fazla mesai, resmi tatil çalışmaları ve yıllık izin hakları, işçinin temel çalışma hakları arasında yer alır. Bu hakların ihlali hâlinde işçinin yasal yollarla alacaklarını talep etme hakkı vardır. Ayrıca, çalışma ortamında mobbing (psikolojik baskı), ayrımcılık veya cinsel taciz gibi durumlarla karşılaşan işçiler, hem tazminat hem de ceza davası açabilirler.

İş kazası ve meslek hastalıkları, hem sosyal güvenlik hukukunu hem de ceza hukukunu ilgilendiren önemli konular arasında yer alır. Bu tür olaylarda, işverenin gerekli önlemleri alıp almadığı, kusur durumu ve SGK bildirimi gibi hususlar incelenir. İşçi, geçici veya sürekli iş göremezlik durumuna göre maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

İş hukukunda sürelere dikkat edilmesi son derece önemlidir. Tazminat, işe iade ve alacak davalarında hak düşürücü süreler ve zamanaşımı süreleri bulunmaktadır. Bu nedenle hak kaybı yaşamamak için iş hukuku konusunda uzman bir avukata başvurmak gerekir.